OTOMATİK ŞANZIMAN NEDİR?

Birçok sürücü için otomatik şanzıman, otomatik vites ve debriyaj pedalı olmayan bir araç anlamına gelir. Otomatik şanzımanda, sürücünün genelde 4 seçeneği vardır. Bunlar, boş (N), ileri (D), geri (R) ve park (P) seçenekleridir. Otomatik şanzıman sarsıntısız geçişleri motorun devir durumuna göre kendiliğinden sağlar. Ancak işin tekniği incelendiğinde birden fazla otomatik şanzıman bulunmaktadır. Gelin, otomatik şanzıman çeşitleri ve yapıları hakkında teknik bilgilere göz atalım.

Klasik Otomatik

En eski ve bilinen sistem olan; tork konvertörü, planet dişli sistemi, elektronik ve hidrolik kontrol ünitesinden oluşan otomatik şanzımanlar ‘’Klasik Otomatik’’ olarak adlandırılır. Günümüzde birçok markanın kullandığı bu şanzımanlar, dayanıklı yapıları, motor ile direkt metal bir bağlantı olması sayesinde motoru yıpratmamaları, yumuşak vites değişimleri ve geri kaydırmamaları ile sürücüsüne güven veren sistemlerdir.

Genel olarak dört ileri vitese sahip olan bu şanzımanlar artık demode olarak kabul edilse de günümüz teknolojisiyle üretilen modern, hafif ve dayanıklı yeni nesilleri ile üretilmeye devam ediyor. Klasik otomatik şanzımanlara; ZF 8HP ( 8 ileri / BMW araçlarında bolca kullanılıyor) ve Mercedes 9G-Tronic örnek olarak gösterilebilir.

Robotize ( Otomatikleştirilmiş/Yarı Otomatik)

Klasik otomatik şanzımanların tork konvertörü nedeniyle fazla torka ihtiyaç duyulur. Bu nedenle yakıt tüketimi artar ve buna bağlı olarak maliyet açısından kullanıcı için pek verimli değildir. Otomotiv sektöründe yaşanan bu durum, klasik otomatik şanzımanların geliştirilerek yarı otomatik şanzımanların bulunmasına sebep olmuştur.

Yarı otomatik şanzımanlarda kavrama işlemi, tork konvertörü yerine elektrik motoru tarafından kumanda edilen kuru kavrama üzerinden yapılır. Vites seçimleri ve değişimleri de elektrik motorları tarafından gerçekleştirilir.

Bu tip şanzımanlar sürücülere, maliyet açısından klasik otomatik şanzımanlara göre daha ekonomik bir deneyim sunar. Ancak çok ısındığında soğuyana kadar kilitlenmesi, yavaş ve sarsıntılı vites geçişleri, tüketicilerin şikayet sebepleri arasındadır. Yarı otomatik şanzımanlara, Dualogic (Fiat), Easytronic (Opel), ETG (PSA grubu), ASG (VW grubu) örnek olarak gösterilebilir.

CVT ( Continuously Variable Transmission/ Sürekli Değişken Şanzıman)

CVT şanzımanlar tıpkı klasik otomatik şanzımanlar gibi tork konvertörüne sahiptirler, ancak dişli setleri içermezler. Dişli setleri yerine iki konik kasnak arasına gerilmiş bir kayış bulundururlar. Kasnakların çaplarının büyüyüp küçülmesi ile giriş ve çıkış hızlarını oranlarlar. Kasnakların ilk ve son oranları belirlidir. Ancak ara oranlarda kademe olmadığı için sürüş koşullarına göre değişim gösterirler.

Gaza basıldığında, motor devri gaz talebine göre belirlenen devre kadar yükselir ve sabitlenir. Bu noktadan sonra motor devri artmadığı halde araç hızlanmaya devam eder. Bu sistemi tıpkı vitesli bir bisiklete benzetebilirsiniz.

CVT şanzımanlar, motor devrini en verimli aralıkta tutarak çalışabilmeleri nedeniyle araç ağırlığına göre düşük torka sahip motorlarla entegre edilir. CVT şanzımana sahip otomobiller hızlanırken motor sesi ve devri artmadığı için sürücüler, psikolojik olarak ‘’gitmiyor’’ düşüncesine sahip olabilir. CVT şanzımanlara Multitronic (Audi), X-Tronic (Nissan) örnek gösterilebilir.

Çift Kavramalı

Çift kavramalı şanzımanlar, yarı otomatik/robotize şanzıman türevi olmakla birlikte, tek kavrama yerine iki farklı kavrama özelliğine sahiptir. Kavrama sistemi düşük güç ve torka sahip motorlarda güç kaybını azaltması için kuru tipte tercih edilirken, yüksek güç ve torklu motorlarda ısınma ve aşınma sorunu yaşanmaması için ıslak tipte tercih edilir. 1,3,5,7 vitesleri birinci kavramaya bağlıyken, 2,4,6 ve geri vitesler ikinci kavramaya bağlıdır.

Bu sayede her bir sonraki vites için, vites yükseltme işlemi son derece hızlı ve sarsıntısız gerçekleşir. Ancak vites düşürme hızı mekanik ve fiziğin doğasından dolayı vites yükseltmeye göre daha yavaş gerçekleşir. Çift kavramalı şanzımanlar yakıt tüketimine negatif etki yapmadıkları gibi son derece kararlı yapılarıyla hız ve konfor sağlarlar. Çift kavramalı şanzımanların kötü yanı ise kavrama sistemi eksikliğinde değişim maliyetinin yüksek olması veya satın alım aşamasında fiyatlarının fazla olmasıdır. Çift kavramalı şanzımanlara, DSG (VW Grubu), Poweshift (Fort grubu) örnek gösterilebilir.

Şanzıman hakkında merak ettikleriniz, sorularınız ve daha fazlası için bizimle iletişime geçebilirsiniz.

Konforlu ve güvenli sürüşler dileriz.